Güzelyurt (Omorfo) Tren İstasyonu – 1950’lerde Tarihî Durum ve Belgeler
İstasyonun Açılış ve Kapanış Tarihleri
Güzelyurt (Omorfo) tren istasyonu, Kıbrıs Hükümeti Demiryolu (CGR – Cyprus Government Railway) ağının ikinci etabının parçası olarak 31 Mart 1907 tarihinde hizmete açıldı . Bu hat, Lefkoşa’dan batıya uzatılarak Güzelyurt’a ulaşıyordu. Kıbrıs’taki ilk demiryolu seferi aslında 21 Ekim 1905’te Mağusa (Famagusta)–Lefkoşa arasında başlamış, ancak Güzelyurt’a kadar uzanan kısım 1907’de tamamlanarak faaliyete geçmiştir . Demiryolu işletmesi, yaklaşık 46 yıl boyunca adada hizmet verdikten sonra, artan mali zorluklar ve karayolu rekabeti nedeniyle 31 Aralık 1951 tarihinde resmen kapatıldı . Son tren, 31 Aralık 1951 Pazartesi günü Lefkoşa İstasyonu’ndan hareket ederek Mağusa’ya varmış ve böylece adanın demiryolu çağı sona ermiştir . Güzelyurt İstasyonu da bu tarihte diğer istasyonlarla birlikte kullanıma kapanmıştır.
Demiryolu Hattının Güzergâhı ve Önemi
Kıbrıs Hükümeti Demiryolu, adanın doğusundaki Gazimağusa (Mağusa) Limanı’ndan başlayıp başkent Lefkoşa üzerinden batıda Güzelyurt (Omorfo) ve dağ eteklerindeki Evrihu (Evrychou) köyüne kadar uzanan dar hat (762 mm) bir demiryolu ağıydı . Hat toplam 122 km uzunluğundaydı ve yaklaşık 39 istasyon ile duraktan oluşuyordu . Demiryolu inşası üç etapta gerçekleşti: İlk etap Mağusa–Lefkoşa (57 km) 1905’te açıldı; ikinci etap Lefkoşa–Güzelyurt (38 km) 1907’de tamamlandı; üçüncü ve son etap Güzelyurt–Evrihu (23 km) ise Haziran 1915’te hizmete girdi . Başlangıçta hattın Larnaka limanına uzatılması düşünülmüş, hatta ilk plan Omorfo (Güzelyurt) ile Larnaka arasında demiryolu kurup bölgedeki tarım ürünlerini ve Lefke madenlerindeki bakır cevherini Larnaka’ya taşımaktı . Ancak Larnaka’daki deve kervanları sahiplerinin itirazları ve ekonomik değerlendirmeler sonucunda proje Mağusa yönüne kaydırıldı . Sonuçta demiryolu Mağusa Limanı’nı ana çıkış noktası yaparak Güzelyurt bölgesini de kapsadı.
Bu demiryolu hattı, açıldığı dönemde Kıbrıs adasının ekonomisi ve ulaşımı için kritik bir öneme sahipti. Tarım ürünleri (özellikle Güzelyurt ovasında yetişen sebze ve meyveler) ile maden cevherleri (özellikle Lefke civarındaki bakır ve krom madenleri) bu hat aracılığıyla limana taşınıyordu . Demiryolu, adanın iç kesimlerini limanlara bağlayarak ticareti hızlandırdı ve 1905–1951 arasında toplam 7.348.643 yolcu ve 3.199.934 ton yük taşıdı . Özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında demiryolunun stratejik önemi arttı; Müttefik kuvvetlerin askerî personeli, mühimmat ve erzakları Mağusa Limanı’ndan Lefkoşa yakınlarındaki İngiliz üslerine trenle taşındı . Ayrıca posta hizmetlerinde demiryolu aktif rol oynadı; güzergâhtaki bazı istasyonlar aynı zamanda posta ofisi olarak da hizmet verdi . Güzelyurt İstasyonu, bu ağ içinde ana duraklardan biri olup, bölgedeki yolcu ve yük hareketinin merkezini oluşturuyordu . Demiryolu sayesinde Güzelyurt kenti ve civarı, adanın diğer bölgelerine ve limanlarına doğrudan bağlanarak ekonomik ve sosyal etkileşim içine girdi.
1950 Yılında İstasyonun Durumu ve Bölgeye Etkisi
1950 yılına gelindiğinde Güzelyurt Tren İstasyonu hala faal olmakla birlikte, Kıbrıs demiryolu işletmesi genel olarak son dönemini yaşamaktaydı. Bu dönemde karayolu taşımacılığının yükselişi nedeniyle tren seferlerinin kârlılığı azalmış, işletme zarara uğramaya başlamıştı . İngiliz kolonial yönetimi, demiryolunu ayakta tutmakta zorlanıyor ve çözüm arıyordu; nihayet 10 Kasım 1951’de yayınlanan resmi genelgeyle yıl sonunda trenlerin tamamen durdurulacağı ilan edildi . Ancak 1950 yılı boyunca istasyon düzenli olarak kullanıldı ve bölge halkına hizmet vermeye devam etti. Güzelyurt (Morphou) İstasyonu, bölgenin dışarıya açılan kapısı konumundaydı; 1900’lerin başlarından 1950’lere dek bölgedeki insanların yolculuk, ticaret ve ulaşım için başvurduğu kritik bir noktaydı . İstasyondan her gün tarifeli trenler kalkıyor, özellikle bölgeden çıkan ürünler bu istasyonda trene yüklenerek ülkenin diğer ucuna, Mağusa Limanı’na gönderiliyordu.
Bölgenin ekonomik hayatında tren istasyonunun önemli bir yeri vardı. Narenciye ve diğer meyveler, tahıl ürünleri (buğday, arpa) ile kereste ve odun kömürü gibi mallar Güzelyurt Garı’nda yüklenip trenle taşınıyordu . Örneğin, o yıllarda Mağusa’da düzenlenen Portakal Festivali için Güzelyurt bölgesinde yetişen portakallar trenle taşınır, ayrıca festivale katılacak yolcular için özel tren seferleri düzenlenirdi . Yine 1950’de, Lefkoşa’daki hipodrom yarışları için tren seferleri yapıldığı, hatta 17 Eylül 1950’de Lefkoşa’dan kalkan özel bir trenin yarış meraklılarını taşımaya başladığı kayıtlar arasındadır . Tüm bunlar, 1950’de demiryolunun hâlâ sosyal ve ekonomik etkinliklere katkı sağladığını göstermektedir.
Öte yandan, demiryolu işletmesinin son döneminde altyapı eskiyordu. 1950 yılında Kıbrıs demiryolu tarihinin ilk ve tek büyük kazası meydana geldi; bu kazada 2 kişi hayatını kaybettiği arşivlere geçmiştir . Bu elim olay, demiryolunun son yıllarında karşılaştığı zorluklara bir örnek teşkil eder. Yine de genel olarak demiryolu taşımacılığı, 1951’de kapanana kadar güvenli sayılabilecek bir geçmişe sahipti.
1951’de hattın kapanmasının ardından, Güzelyurt Tren İstasyonu’nun binası kendi başına bırakılmadı. İstasyon binası bir süre hububat ambarı (tahıl deposu) olarak kullanıldı; ayrıca bir dönem veterinerlik merkezi olarak da hizmet verdiği bilinir . Bu, trenlerin durmasının ardından dahi istasyonun bölge ekonomisine dolaylı olarak katkı yapmaya devam ettiğini gösterir. Ancak yıllar geçtikçe yapı bakıma muhtaç hale geldi ve uzun süre atıl kaldı. 1974’e dek, Güzelyurt bölgesinde Kıbrıs Madencilik Şirketi (Cyprus Mines Corporation) tarafından işletilen özel bir maden hattı faaliyetini sürdürmüş olsa da,** yolcu taşımacılığı 1951’den sonra tamamen sona ermişti** .
16.03.2025 12:39:09